Cine-i șefu’ aici?
Ce se întâmplă cu Biserica Ortodoxă din Moldova
4 December 2023
Шэф-рэдактар нашага раздзелу «Беларусь» — журналістка Сабіна Брыло. Прапануем нашым чытачам яе першую калонку.
Беларуская English Русский
Мінулі год і чатыры месяцы, як мы з мужам паехалі з Мінску.
У ліпені 2021 года мы паляцелі ў Грузію — гэта быў адзін з нешматлікіх напрамкаў, куды ў той час можна было падацца. Тыднем раней у Мінску былі арыштаваныя праваабаронцы з «Вясны» (у тым ліку Алесь Бяляцкі, сёлетні лаўрэат Нобелеўскай прэміі міру). Ужо сядзелі ў турме нашыя сябры з інфармагенцтва БелаПАН, журналісткі тэлеканала Белсат і кіраўніцтва TUT.BY — самага буйнога і папулярнага незалежнага партала краіны. Па тэлевізары народу працягвалі распавядаць пра калабарантаў і патомных спадкаемцаў нацыстаў, пра тое, што калектыўны Захад рыхтуецца акупаваць Беларусь, што ў краіне створаныя «тэрарыстычныя ячэйкі», якія рыхтуюць змену ўлады… Усё гэтае трызненне сведчыла пра тое, што вар'яцтва прагрэсуе, і рэпрэсіі будуць узмацняцца. Абяцанне Лукашэнкі «знайсці і пакараць кожнага», хто выходзіў на пратэсты ў дваццатым, планамерна выконвалася.
Жыць было страшна — і не зразумела, якім чынам. Пасля таго, як у тваю кватэру аднойчы раніцай прыходзілі няпрошаныя госці ў форме, ты ўжо больш не можаш бесклапотна класціся і спакойна ўставаць. Ты не злачынца, не падпольшчык і не сябра тайнага ордэна. Ты не валодаеш ніякімі сакрэтамі і ў цябе няма нейкага плана. Ты не парушыў ніякіх законаў. Тым не менш увечары ты парадкуеш усе свае паперы, званкі і запісы, а раніцай устаеш нязвыкла рана, каб паспець памыцца, пачысціць зубы, паснедаць і ў чарговы раз праверыць свой «трывожны пакет», куды спакаваныя асабістыя рэчы і сродкі гігіены на выпадак, калі за табой прыйдуць. Менавіта ў такім рэжыме мы з мужам і жылі. Па вечарох я перачытвала самурайскую этыку Хагакурэ; гэта дапамагала заснуць.
Праз пачуццё суцэльнай безабароннасці ў мяне з'явілася фобія — я баялася, што аднойчы прыйду дадому (напрыклад, з крамы) — а ўваходныя дзверы будуць адчыненыя. А на падлозе ў калідоры будзе ляжаць мая котка з распоратым жыватом. Гэтая здань пераследвала мяне цягам некалькіх месяцаў, і я нічога не магла з сабою зрабіць.
Мы не планавалі ад'езду не абмяркоўвалі яго, але ў сярэдзіне ліпеня, пасля чарговай хвалі арыштаў нашых таварышаў, паляцелі ў Грузію. Не прызнаючыся нават сабе, што гэта можа быць надоўга. З роднымі развітваліся так, нібыта ляцім у адпачынак — і самі прымушалі сябе гэтаму верыць.
Пайшоў другі год, як мы не дома. Цяпер жывём у Літве. Сваякі даўно забралі з нашай кватэры ўсё тленнае — харчы, каву-гарбату, лекі, касметыку. А прадметы — карціны, кнігі, посуд, рэчы — на месцах. Бо не ведаеш, у якім прадмеце жыве той самы геній месца — вось чаму я не хачу нічога забіраць са свайго пакінутага дому. Няхай рэчы захоўваюць яго, раптам здолеюць. Я толькі папрасіла знаёмых прывезці з аказіяй свой любімы плед — а потым вышуквала ў ім коткіны ваўнянкі. Вельмі па ёй сумую. Да дому менш за дзвесце кіламетраў, а паехаць страшна. Як толькі ў чарговы раз задумваю гэта зрабіць — у Мінску арыштоўваюць кагосьці са знаёмых.
Мінулай восенню жанчына на кірмашы ў Вільні запыталася ў мяне: вы габрэйка? Можна і так сказаць, — адказала я, прыехаўшая сюды з адной валізкай, у якой былі толькі летнія рэчы.
Ізноў было незразумела, як жыць. Хацелася, ды не маглося прачнуцца. Асабліва цяжка было тлумачыць людзям, якія ніколі не былі ў становішчы суцэльнага грамадзянскага бяспраўя ды рэальнай рызыкі без ніякай віны патрапіць у турму, — чаму ты не можаш супраціўляцца. «Як гэта — цябе хапаюць на вуліцы? — шчыра здзіўляліся яны, слухаючы нашыя расповеды. — Трэба выклікаць паліцыю!»
А потым надыйшоў люты 2022 года. Калі пачалася вайна Расеі з Украінай, нехта напісаў, што беларусы цяпер — гэта як фашысты і габрэі адначасова. Нават тыя, хто ўчора захапляўся нашай стойкасцю і выказваў спачуванні, пачалі абвінавачваць нас у спрыянні ды падтрымцы агрэсара. 26 лютага Уладзімір Зяленскі выступіў са зваротам да беларусаў, у якім сказаў: «сёння вас клічуць на выбарчыя ўчасткі, каб прагаласваць на рэферэндуме. Гэта магло б выглядаць як звычайны палітычны працэс, але цяпер ужо дакладна не можа быць нічога звычайнага». Кіраўнік суседняй дзяржавы назваў ініцыяваны ўладаю і толькі ўладзе патрэбны, амаль прымусовы лютаўскі рэферэндум у Беларусі “звычайным палітычным працэсам” — я слухала і не магла паверыць сваім вушам. На той момант у турме утрыміліваліся каля трыццаці маіх калег-журналістаў, дзясяткі тысяч людзей прайшлі праз адміністрацыйныя арышты (многа хто — праз катаванні), каля тысячы палітычных зняволеных сядзелі за кратамі. З краіны, пакідаючы, як і мы, родных і маёмасць, працягвалі з’язджаць людзі. Я не магла даць веры, што нават найбліжэйшы сусед не бачыць не разумее, што адбываецца ў маёй краіне. Як жа тады тлумачыць дальнім?
Шмат год у Беларусі дракон харчаваўся “айчыннай вытворчасцю”. Ён зрабіўся тлустым і нахабным ад беспакаранасці і ўсёдазволенасці. “З вашай тэрыторыі ляцяць бомбы” — цяпер мы ўвесь час чуем гэтае выслоўе. Гэта праўда. На нашай тэрыторыі шмаг год здзяйснялася злачынства, і вось яно перайшло нацыянальную мяжу.
На сярэдзіну лістапада 2022 года ў Беларусі — 1425 палітычных зняволеных. Гэтая лічба павялічваецца кожны дзень. На сайце праваабарончай арганізацыі «Вясна», якая праводзіць маніторынг палітычнага пераследу ў Беларусі, штодзень з'яўляюцца абнаўленні. Штодзень — новыя эпізоды вялікай чалавечай трагедыі.
Не ведаю, колькі беларусаў ужо з'ехала за мяжу. Пяцьсот тысячаў? Мільён? Ніхто гэтага не падлічвае: калі страляюць пушкі, статыстыка маўчыць. Але шмат хто з маіх сяброў застаюцца ў краіне і працягваюць жыць у рэжыме «раніцай за табой могуць прыйсці». Калі ў чалавека адабраныя ўсе магчымагці якога б ні было актыўнага супраціву, у яго раптам з'яўляецца гэтая самурайская гатоўнасць «стаяць да канца». Канца пакуль не бачна. Але ж, калі не верыць, што ён ёсць, — дык як тады жыць?
Пытаюся: “Як жыць?”
Ён кажа: “У чаканні лёгкага дня”.
Пытаюся: “Як я яго пазнаю?”
Ён кажа: “Не пазнаеш”.
Пытаюся: “Можа, гэты дзень ужо прамінуў?”
Ён кажа: “Прамінуў ужо шмат разоў,
Інакш сіл не знайшла б на свае пытанні”.
(Мінск, 2015 г.)
Ce se întâmplă cu Biserica Ortodoxă din Moldova
4 December 2023What is going on with the Moldovan Orthodox Church
4 December 2023Was in der Moldauisch-Orthodoxen Kirche gerade vor sich geht
4 December 2023Что происходит с Православной церковью Молдовы
4 December 2023ქართული პოლიტიკური მართლმადიდებლობა და რუსეთი
28 November 2023Georgian “political Orthodoxy” and Russia
28 November 2023Georgiens „politische Rechtgläubigkeit“ und Russland
28 November 2023Грузинское «политическое православие» и Россия
28 November 2023Ці могуць беларусы крытыкаваць палітыку Захада?
22 November 2023Can Belarusians critisise Western policies?
22 November 2023Dürfen Belarussen den Westen kritisieren?
22 November 2023Могут ли беларусы критиковать политику Запада?
22 November 2023